گلخانه و بیماریهای مهم در آن:

 

مقدمه

احداث گلخانه براي توليد ميوه هاي خارج از فصل و همچنين گل و گياهان زينتي از قرن 17 ميلادي در اروپا آغاز و در سالهاي اخير به منظور استفاده بهينه از منابع خاك وآب و يا اشتغال زايي در سراسر جهان گسترش يافته است.

اين صنعت در استان اصفهان از سال 1340 در منطقه فلاورجان با گلخانه هاي چوبي شروع شــــده و هم اكنون با احداث گلخانه هاي مدرن در سراسر استان, انواع محصولات نظير خيار, گوجه فرنگي, فلفل دلمه اي رنگي, طالبي گلخانه اي, توت فرنگي, انواع گلهاي شاخه بريده مانند رُز, ژربرا و. . . در حال توليد است كه علاوه بر تأمين بازارهاي داخلي استان, به ساير استانها و مقداري نيز به  خارج از كشور صادر مي گردد.

براي اطلاع رساني مناسب به متقاضيان احداث گلخانه در استان, سازمان جهادكشاورزي اصفهان مجموعه اي تحت عنوان (آشنايي با كشت هاي گلخانه اي) تدوين نموده كه حاوي اطلاعات اجمالي از انواع محصولات گلخانه اي سازه ها و چگونگي صدور پروانه تأسيس گلخانه مي باشد. كه اميد است مورد استفاده علاقه مندان توليدات محصولات گلخانه اي قرار گيرد.

 

 

1- تعريف گلخانه

 گلخانه بخش محدودي از فضاست كه در آن كليه عوامل محيطي قابل كنترل بوده و براي كشتهاي متراكم و توليد محصول خارج فصل و يا خارج از محيط طبيعي گياه احداث ميگردد.

ب    

 

2- انواع گلخانه ها

گلخانه ها از نظر نوع تو ليد و نوع تيپ سازه داراي انواع مختلفي به شرح ذيل مي باشند.

تقسيم بندي بر اساس نوع توليد:

1-2- گلخانه هاي توليدي سبزي و صيفي شامل محصولاتي نظير خيار, گوجه فرنگي, توت فرنگي, فلفل, بادمجان, طالبي, سبزيجات برگي(ريحان- شاهي و........) مي باشد.

2-2- گلخانه هاي توليد گل و گياهان زينتي براي توليد انواع گلهاي شاخه بريده(رُز- ژربرا – گلايول – داودي) وگلهاي آپارتماني مي باشد.

3-2- سالنهاي گلخانه اي توليد قارچ دكمه اي و قارچ صدفي

از نظر نوع سازه گلخانه ها به دو دسته چوبي يا سنتي و مدرن يا فلزي تقسيم مي شوند.

4-2- گلخانه هاي چوبي

اسكلت اصلي اين گلخانه ها از چوب با پوشش پلاستيك مـي باشد. ارتفاع در ايـن سازه هـا 2 تا 3 متر و سيستم گرمايي و تهويه مناسبي ندارد و بدليل ارتفاع پايين مناسب كشت محصولاتي نظير خيار و گوجه فرنگي نمي باشد. مزيت اين گلخانه ها قيمت ارزان احداث هر واحد آن مي باشد ولي بدليل نامناسب بودن محيط داخلي براي رشد گياه معمولاً ميزان توليد در واحد سطح در مقايسه با گلخانه هاي مدرن بسيار كمتر است. بدلايل ذكر شده اين نوع گلخانه ها توسعه نيافته است و گلخانه هاي چوبي كه قبلاً احداث شده به تدريج به گلخانه هاي مدرن تبديل مي شوند.

5-2- گلخانه هاي فلزي يا مدرن

اسكلت اين گلخانه ها از فلز است كه معمولاً با پلاستيك هاي ضد اشعه ماوراء بنفش (UV) پوشش و داراي سيستم گرمايشي و تهويه مناسب مي باشد. ارتفاع اين نوع گلخانه ها بيش از 5/4 متر است و بدليل شرايط مناسب رشد گياه در اينگونه سازه, عملكرد در واحد سطح نسبت به گلخانه هاي چوبي افزايش دارد.

اتصال قطعات در گلخانه هاي فلزي بوسيله پيچ ومهره(پرتابل)و يا استفاده از جوش مي باشد. هزينه واحد گلخانه هاي پرتابل نسبت به سيستم جوشي 20-15% بيشتر است ولي نصب آن آسانتر و تغييرات در سازه راحت تر است. تيپ هاي مختلف سازه هاي موجود, مزايا و معايب و متوسط قيمت واحد هر كدام بر اساس قيمتهاي سالهاي 1386 در جدول شماره(1) نشان داده شده است. 

جدول شماره(1)

تيپ گلخانه	مصالح	نوع دريچه	مزايا	معايب	قيمت واحد در هرمترمربع(ريال)
چوبي	چوب-پلاستيك	بدون دريچه	ارزان قيمت	توليد كم- آفات وبيماريهاي زياد ، عمركم	50000-25000
تونلي (تك واحدي)	لوله گالوانيزه- پلاستيك	جانبي- سقفي	آلودگي كم و عمر زياد	افزايش مصرف سوخت	100000-80000
پيوسته (چند واحدي)	لوله گالوانيزه- پلاستيك	جانبي- سقفي	تهويه خوب, قابل اتوماتيك شدن	-	200000-150000
شيشه اي	اسكلت فلزي- شيشه	جانبي- سقفي	استحكام بالا عمرطولاني تهويه خوب – قابل اتوماتيك شدن	بسيار گران	1000000-800000

ضمناً علاوه بر هزينه هاي فوق به ازاي 1000 مترمربع گلخانه فلزي مبلغ 50 تا 100 ميليون ريال وسايل گرمايشي, سرما زا, رطوبت ساز و آبياري قطره اي مورد نياز مي باشد.

6-2- سالنهاي گلخانه اي توليد قارچ هاي خوراكي:

كارگاههاي توليد قارچ هاي خوراكي با بلوك, آجر, سيمان, بصورت يك ساختمان معمـولي ســاخته مي شود و در آن امكانات گرمايشي, سرماساز و رطوبت ساز تعبيه مي شود.

بعضي از كارگاههاي توليد قارچ بصورت گلخانه اي احداث ميگردد ولي با توجه به اينكه رشد قارچ به نور ناچيزي نياز دارد. پوشش هاي گلخانه ها از نوع پلاستيك هاي رنگي كه نور ناچيزي بايد از آن عبور كند انتخاب مي شود.

قارچ هاي خوراكي كه در ايران پرورش داده مي شوند عبارتند از قارچ دكمه اي و قارچ صدفي, توليد قارچ دكمه اي علاوه بر سالنهاي پرورش نياز به كارگاه توليد كمپوست دارد كه توليد كمپوست آلودگي محيط را به همراه دارد. لذا بايد اين كارگاهها در خارج از مناطق مسكوني و با مجوز سازمان حفاظت محيط زيست احداث شود.

بستر پرورش قارچ صدفي كاه وكلش غلات است و چون نيازي به كمپوست ندارد موجب آلودگي محيط نمي شود و در مناطق مسكوني هم مي توان به پرورش آن اقدام نمود و نيازي به مجوز سازمان حفاظت محيط زيست ندارد.

 

 

3- انواع بسترهاي كاشت محصولات گلخانه اي

بستر كاشت در گلخانه ها به دو صورت خاكي و يا هيدروپونيك(بدون خاك)هستند كه در كشت خاكي ريشه گياه در خاك قرار ميگيرد كه در اين روش مديريت تغذيه آسان و نياز به دانش فني زيادي ندارد ولي مقداري از مواد غذايي مصرفي از دسترس گياه خارج و بيماريهاي خاكزي همواره كشت را تهديد مي كند.

در كشت هيدروپونيك ريشه گياه در موادي نظير پرلايت, پشم سنگ, ليكا, ماسه و....... قرار داده مي شود و مواد غذايي مستقيماً در دسترس گياه قرار ميگيرد كه اين روش مصرف آب را كاهش, بيماريهاي خاكزي كم و عملكرد را در واحد سطح افزايش مي دهد امّا نياز به دانش فني بالا و مدير كارآزموده و متخصص دارد و هزينه ساخت هم 20-15 درصد  افزايش مي يابد. 

    

 

4- عملكرد توليدات گلخانه اي

مهمترين مزيت توليدات گلخانه اي نسبت به توليد در فضاي باز عبارتند از: اشتغالزايي بالا, مصرف آب كم و افزايش توليد در واحد سطح.

جدول شماره(2)عملكرد تعدادي از محصولات گلخانه اي و سرمايه مورد نياز كشت خاكي بر اساس قيمتهاي سال 1386 را نشان مي دهد.

جدول شماره(2)

نوع محصول	تعداد دوره كشت درسال	عملكردسالانه در1000مترمربع (تن)	اشتغال زايي در1000مترمربع- نفر	متوسط سرمايه مورد نيازبراي هر1000مترمربع (هزارريال)	ملاحظات
خيار	2	25-30 تن	5/1- 1	230000
گوجه فرنگي	1	15-20 تن	5/1- 1	230000
فلفل	1	15-20 تن	5/1- 1	230000
طالبي	1	17-22 تن	5/1- 1	230000
توت فرنگي	گياه دائمي4ساله	12-8 تن	5/1- 1	400000
گل رز	گياه دائمي6ساله	150-180هزارشاخه	3-2	800000
ژربرا	گياه دائمي3ساله	180-200 هزارشاخه	3-2	750000
آلسترومريا	گياه دائمي6ساله	200-220 هزارشاخه	3-2	1000000
ليسيانتوس	يك ساله	200-250 هزارشاخه	3-2	450000
قارچ صدفي	7-5 دوره	50 تن	8	1500000	سالنهاي سه طبقه
قارچ دكمه اي	6- 4 دوره	200 تن	30	3000000	سالنهاي پنج طبقه

حداقل سطح اقتصادي يك گلخانه 3000مترمربع مي باشد كه نياز به 4000مترمربع زمين مناسب جهت احداث گلخانه دارد.

   

 

5- شرايط لازم براي احداث گلخانه

براي احداث هر گلخانه بايد موارد ذيل مد نظر قرار گيرد.

1-5- محل مناسب احداث گلخانه

خاك محل احداث گلخانه بايد داراي بافتي متوسط, زهكشي مناسب, فاقد شوري و قليائيت, آهك و گچ باشد. محل گلخانه حتي الامكان نزديك خط اصلي گاز و جاده هاي اصلي يا داراي جاده هاي مناسب باشد. شيب هاي تند, محلهاي بادگير مكان مناسبي براي احداث گلخانه نيستند. ابعاد زمين بايد طوري انتخاب شود كه بتوان گلخانه ها را در جهت شمال – جنوب در آن احداث نمود.

2-5- وجود آب كافي با كيفيت مناسب

حداقل آب مورد نياز براي 1000مترمربع گلخانه در هر شبانروز در فصل تابستان(پيك مصرف)10-8 مترمكعب است كه با توجه به ميزان آب موجود, سطح گلخانه قابل احداث را ميتوان مشخص كرد. علاوه بر مقدار آب, كيفيت آب از عوامل مهم در توليد محصولات گلخانه اي است.

تحمّل گياه نسبت به املاح موجود در آب آبياري متفاوت است. مهمترين عامل محدود كننده براي كشت هاي گلخانه اي شوري يا EC آب است.

EC قابل تحمّل براي گياهان در جدول(شماره3)بيان گرديده است.

ميزان EC اگر از مقادير ذكر شده بيشتر گردد عملكرد محصول كاهش مي يابد. علاوه بر EC, ميزان سديم قابل جذب(S.A.R),كلر, بيكربنات موجود در آب هم در عملكرد محصول مؤثرند لذا لازم است قبل از احداث گلخانه از آب مورد استفاده, آزمايش كاملي بعمل آيد.

EC مناسب براي كشت محصولات گلخانه اي

                                                              جدول شماره (3)

نوع محصول	EC قابل قبول ds/m
خيار	2
گوجه فرنگي	2
توت فرنگي	1
فلفل	2
خربزه	2
گل رز	1
آلسترومريا	1
ليسيانتوس	3/1
گلايول	5/1

بازگشت به عناوين اين صفحه     

 

6- تجهيزات و ادوات مورد نياز در گلخانه ها

        از تجهيزات و ادوات مورد نياز گلخانه ميتوان به سيستم گرمايشي, سرمايشي, ژنراتور و....... اشاره نمود.

الف- انواع سيستم گرمايشي:

1-   سيستم مركزي: سيستم شوفاژ(براي گلخانه هاي بالاي 4/0 هكتار) در اين سيستم از بخار آب يا آب داغ استفاده مي شود.

2-   سيستم موضعي: بخاري شامل سه دسته, بخاريهاي منفرد يا تراكمي– بخاريهاي كنوكسيوني يا همرفتي– بخاريهاي تابشي با انرژي پايين.

ب- انواع سيستم سرمايشي:

1- سيستم خنك كننده تابستانه:

1-1- سيستم خنك كننده فن وپد: متداولترين سيستم تابستانه در گلخانه ها به شمار مي رود. 

     (Fan  and  pad  evaporative  cooling  system)

2-1- سيستم خنك كننده تبخيري(مه پاش)                     

 (Fog  evaporating  cooling  system)

2- سيستم خنك كننده زمستانه

2-1- سيستم تيوپ– پنكه        (fan  tube  ventilation)                                        

بازگشت به عناوين اين صفحه     

 

7- ساير تجهيزات مورد نياز گلخانه

1-   ژنراتور  (برق اِضطراري)           2- ترموستات                   3- سيستم آبياري تحت فشار

بازگشت به عناوين اين صفحه     

 

8- آفات و بيماريهاي مهم گلخانه اي در استان اصفهان

اسامي برخي از آفات و بيماريهاي مهم كه معمولاً در گلخانه هاي استان به محصولات سبزي و صيفي و گل و گياهان زينتي خسارت وارد مي سازند به شرح ذيل مي باشد.

الف- آفات گلخانه اي

رديف	نوع آفت	رديف	نوع آفت
1	مينوز	6	تريپس
2	شته ها	7	زنجركها
3	مگس سفيد	8	حلزون هاي صدف دارو(رابها)
4	كنه تارعنكبوتي	9	شپشكهاي سپردار
5	آبدزدك	10

 

ب- بيماريهاي گلخانه اي

رديف	نوع بيماري	رديف	نوع بيماري
1	بيماري سفيدك داخلي(دروغي)	5	بوته ميري يا مرگ گياهچه
2	بيماري سفيدك سطحي	6	پژمردگي آوندي ناشي ازفوزاريوم
3	نماتد مولد غده ريشه	7	بيماري پژمردگي ناشي از ورتيسليوم
4	ويروس موزائيك خيار	8	گالهاي ناشي از آگروباكتريوم

بازگشت به عناوين اين صفحه     

 

9- علاوه بر محصولات ذكر شده در جدول شماره(3) تعدادي محصولاتي كه كشت گلخانه اي آنها در حال حاضر در استان انجام يا به راحتي امكان پذير است عبارتند از:

الف- محصولات سبزي و صيفي

1	طالبي	7	ريحان
2	لوبيا سبز	8	كاهو
3	نخود فرنگي	9	مارچوبه
4	تره فرنگي	10	انواع كلم
5	ريواس	11	آرتيشو
6	بادمجان	12	آنديو

ب- گل و گياهان زينتي و گلهاي شاخه بريده

1	داودي	9	اركيده ها
2	ميخك	10	شيپوري
3	استرليتزيا	11	آماريليس
4	آفتابگردان	12	زنبق
5	ليليوم	13	جعفري
6	مريم	14	مارگريت
7	آنتوريوم	15	انواع گلهاي همراه
8	فرزيا	16	كوكب

ج- گياهان آپارتماني

پيله آ	11	انواع پتوس	1
شفلرا	12	ديفن باخيا	2
بنت قنسول	13	يوكا	3
انواع كاكتوسها	14	پاندانوس	4
بابا آدم	15	انواع فيلدوندرون	5
خورشيدي	16	برگ بيدي	6
بنفشه آفريقايي	17	آزاليا	7
دراسنا	18	اسپاتي فيلوم	8
آليارا	19	آگلونما	9
انواع نخل زينتي	20	كالانكوبه	10

بازگشت به عناوين اين صفحه     

 

10- نحوه صدور پروانه تأسيس و پروانه توليد گلخانه :

مدارك مورد نياز براي صدور پروانه تأسيس گلخانه هاي گل و گياهان زينتي
1- درخواست كتبي متقاضي
2- اصل فرم خلاصه طرح احداث گلخانه كه به دقت و كامل با توجه به راهنماي تكميل فرم طرح گلخانه، كامل امضاء شده و به تأييد كارشناس باغباني شهرستان رسيده باشد.
3- تصوير مدارك مالكيت زمين كه بايد يكي از موارد زير باشد :
3-1- تصوير سند رسمي كه بنام متقاضي باشد و يا قولنامه محضري و يا عادي كه در قولنامه عادي مي بايستي مساحت زمين به صورت مترمربع مشخص شده باشد و امضاي خريدار و فروشنده در ذيل آن درج و نهايتاً توسط شوراي اسلامي محل مهر و امضاء و تأييد گردد.
3-2- اجاره نامه حتي الامكان بصورت محضري باشد و در اجاره نامه عادي مي بايستي مشخصات كامل مستأجر و مؤجر ذكر و مساحت زمين به متر مربع مشخص و حداقل زمان اجاره مي بايستي 5 سال تمام باشد و در ذيل آن امضاي مستأجر و مؤجر درج و شوراي اسلامي محل نيز آن را با مهر و امضاء تأييد نمايد. ضمناً تصوير سند و يا قولنامه مالك زمين بايد پيوست اجاره نامه باشد و در زمينهاي اجاره اي امكان هيچگونه ساخت و سازي توسط مستآجر وجود ندارد.
تذكر: زمينهاي اجاره اي بايد حتي الامكان داراي سند رسمي باشد.
4- تصوير مدارك مربوط به نحوه تأمين آب مورد نياز طرح كه بايد يكي از موارد زير باشد :
4-1- چاه : تصوير پروانه بهره برداري چاه كه توسط كارشناس شهرستان تأييد و ميزان حق آبه بصورت گردش ساعت در روز در آن به همراه مشخصات كامل متقاضي در ذيل آن درج و به تأييد شوراي اسلامي محل رسيده باشد چنانچه پروانه بنام خود متقاضي باشد لزومي به تأييد شوراي اسلامي محل نمي باشد.
تذكر 1 : اعتبار پروانه چاه به روز باشد.
تذكر 2 : چنانچه ميزان حق آبه در قولنامه زمين مشخص شده باشد نام صاحب پروانه و شماره آن در قولنامه درج و تصوير پروانه چاه پيوست شود.
4-2- قنات يا چشمه : ارائه گواهي ميزان حق آبه كه به تأييد شوراي اسلامي محل رسيده باشد.
4-3- كانال يا رودخانه : ارائه مدرك اجازه برداشت آب از كانال يا رودخانه از مراجع ذيربط .
تذكر : در مورد زمينهاي اجاره اي ميزان حق آبه نيز يا در اجاره نامه زمين و يا بصورت گواهي معتبر و مجزا ارائه و مدت آن با مدت اجاره زمين برابر باشد و مدرك مالكيت مؤجر نيز ارائه گردد.
5- نتيجه آزمون آب و خاك از شركت هاي معتبر (نمونه برداري آب و خاك بايد با نظارت كارشناس باغباني شهرستان انجام و به آزمايشگاه ارسال گردد)
6- نقشه زمين و سازه گلخانه كه در آن ارتفاع، عرض، و طول، تركيب گلخانه و وضعيت هندسي، فيزيكي سازه به شرح زير كاملاً مشخص باشد.
6-1- نمايي از بالا كه موقعيت ستونهاي گلخانه و فواصل آن را از يكديگر مشخص مي كند.
6-2- نمايي از روبرو و كنار گلخانه كه ارتفاع پايه و كمان ها را مشخص مي كند حداقل ارتفاع از زمين تا اوج كمان بايد 5 متر باشد.
6-3- نمايي از موقعيت كل زمين كه جهت شمال در آن مشخص و محل احداث گلخا نه ها، انبار، اطاق كارگري ، استخر ، ساختمانها و تأسيسات و .... به همراه متراژ آن مشخص و طول و عرض كل زمين نيز در آن درج گردد.
7- كپي مدارك تحصيلي كارشناس ناظر گلخانه با تأييد سازمان نظام مهندسي كشاورزي و منابع طبيعي و براي افرادي كه مالك گلخانه، خود كارشناس كشاورزي است ارائه مدرك تحصيلي خود كارشناس كه به تأييد سازمان نظام مهندسي كشاورزي و منابع طبيعي رسيده باشدارائه گردد.
8- تصوير شناسنامه متقاضي و يك قطعه عكس براي افراد حقيقي يا تصوير مدارك ثبت شركت و آگهي تأسيس براي افراد حقوقي
9- اصل گزارش بازديد و اظهار نظر پيرامون اراضي مورد تقاضا (موضوع تبصره 4 الحاقي اصلاحيه قانون حفظ كاربري اراضي) كه توسط مديريت جهادكشاورزي شهرستان مربوطه تكميل و امضاء شده باشد و كروكي دقيق محل با ابعاد مشخص و حدود اربعه با قيد فاصله با جاده اصلي و فرعي و تأسيسات مجاور بانضمام نقشه 1:25000 كه موقعيت زمين مورد نظر در آن جانمايي شده باشد و به تأييد كارشناس مديريت جهادكشاورزي شهرستان ذيربط رسيده باشد.
10- تعهدنامه محضري مبني بر حفظ كاربري اراضي و رعايت اصول و ضوابط احداث گلخانه
11- اصل فرم بازديد محل احداث گلخانه (جهت صدور پروانه تأسيس) كه در حين بازديد كارشناس شهرستان از محل اجراي طرح تكميل شده باشد.
تذكر: در هنگام بازديد كارشناس شهرستان از موقعيت زمين، لزوم رعايت حريم جاده، خطوط انتقال برق، چاه ها، قنات ها، خطوط لوله گاز و آب و ... رعايت و در صورت لزوم از مراجع ذيربط استعلام گردد.

شرايط صدور پروانه تأسيس گلخانه هاي گل و گياهان زينتي
1- كامل بودن كليه مدارك مورد نياز
2- حداقل سطح صدور پروانه تأسيس گلخانه گل و گياهان زينتي 3000 متر مربع مي باشد و براي سطح هاي كمتر از آن به هيچ عنوان پروانه تأسيس صادر نخواهد شد.
3- حداكثر 80% مساحت زمين بعنوان سطح گلخانه در نظر گرفته مي شود در نتيجه حداقل سطح زمين مورد عمل4000 مترمربع مي باشد كه در آن 3000 مترمربع گلخانه احداث خواهد شد.
4- حداكثر EC آب مجاز براي گلخانه هاي گل رز، ژربرا، ليليوم، آنتوريوم، آلسترومريا، و گياهان آپارتماني و گلهاي مشابه 1000 ميلي موس بر سانتي متر و براي گلخانه هاي گلهاي فصلي نشايي، گـــل ليسيانتوس، آفتابگردان گلخانه اي و گلهاي مشابه 1500 ميلي موس بر سانتي متر مي باشد.
5- زمين محل احداث گلخانه حتي الامكان بايد به شبكه اصلي گاز و جاده هاي اصلي نزديك باشد.
6- اعتبار پروانه تأسيس يكسال مي باشد و پس از آن تا دو مرتبه هر بار به مدت 6 ماه قابل تمديد است.

مراحل صدور پروانه تأسيس گلخانه هاي گل و گياهان زينتي
1- مراجعه متقاضي به مديريت جهادكشاورزي شهرستان ذيربط (واحد باغباني) و ارائه درخواست كتبي و مدارك مورد نياز
2- تكميل فرم خلاصه طرح احداث گلخانه توسط متقاضي با راهنمايي كارشناس باغباني مديريت جهادكشاورزي شهرستان ذيربط
3- بازديد كارشناس شهرستان از محل اجراي طرح و تكميل فرم هاي بازديد محل احداث گلخانه و فرم بازديد و اظهار نظر موضوع تبصره 4 قانون حفظ كاربري اراضي و پس از تأييد، تكميل پرونده متقاضي
4- ارسال مدارك با نامه به مديريت باغباني سازمان از طريق پست (در صورتي كه نامه و مدارك توسط متقاضي به سازمان ارسال گردد لازم است كليه صفحات مدارك پيوست نامه توسط كارشناس مديريت جهادكشاورزي شهرستان امضاء و تأييد گردد)
5- بررسي و تأييد مدارك توسط واحد صدور پروانه تأسيس مديريت باغباني سازمان جهادكشاورزي و تكميل نهايي پرونده (در صورت لزوم، كارشناس باغباني سازمان از محل اجراي طرح بازديد خواهد نمود)
6- تكميل و امضاي فرم تعهدنامه توسط متقاضي
7- ارسال مدارك طرحهاي بالاي سطح 7000 مترمربع در همه شهرستانها و كليه سطوح در شهرستانهاي اصفهان، برخواروميمه، خميني شهر، فلاورجان، لنجان و مباركه به كميسيون موضوع تبصره 4 قانون حفظ كاربري اراضي جهت بررسي و تصويب سطوح مورد نياز براي تغيير كاربري اراضي در طرح

مدارك مورد نياز براي پروانه توليد و بهره برداري گلخانه هاي گل و گياهان زينتي
1- درخواست كتبي متقاضي
2- اصل پروانه تأسيس گلخانه گل و گياهان زينتي
3- فرم بازديد طرحهاي گلخانه (مشخصات طرح گلخانه) كه توسط كارشناس باغباني مديريت جهادكشاورزي شهرستان ذيربط تكميل و امضاء شده باشد.
4- فتوكپي شناسنامه و يك قطعه عكس براي افراد حقيقي

شرايط صدور پروانه توليد و بهره برداري گلخانه هاي گل و گياهان زينتي
1- كامل بودن كليه مدارك مورد نياز
2- گلخانه مورد نظر بايد طبق اصول و ضوابط فني احداث شده باشد و جنس سازه گلخانه بايد فلزي، پلاستيكي يا فلزي، شيشه اي باشد.
3- حداقل سطح صدور پروانه توليد و بهره برداري 3000 مترمربع مي باشد.
4- براي گلخانه هاي چوبي يا گلخانه هاي با سطح كمتر از 3000 مترمربع (كه امكان صدور پروانه توليد و بهره برداري براي آنها وجود ندارد) در صورت تأييد مديريت جهادكشاورزي شهرستان و فراهم بودن ديگر شرايط توليد گلخانه اي گواهي توليد صادر خواهد شد.(جهت گلخانه هاي چوبي و گلخانه هاي توليد گل نشايي و آپارتماني فرم بازديد طرح بايد توسط شركت تعاوني توليدكنندگان گل و گياهان زينتي استان اصفهان تكميل و امضاء و مهر شده باشد.)
5- ارائه اصل پروانه تأسيس گلخانه و براي گلخانه هايي كه بدون پروانه تأسيس اقدام به احداث گلخانه شده است پس از تأييد مديريت جهادكشاورزي شهرستان و فراهم بودن ديگر شرايط توليد، امكان صدور پروانه توليد و بهره برداري گلخانه وجود خواهد داشت.
6- اعتبار پروانه توليد و بهره برداري گلخانه هاي گل و گياهان زينتي 2 سال بوده و پس از آن تا دو مرتبه هر بار به مدت 2 سال قابل تمديد است.

مراحل صدور پروانه توليد و بهره برداري گلخانه هاي گل و گياهان زينتي
1- مراجعه متقاضي به مديريت جهادكشاورزي شهرستان ذيربط (واحد باغباني) و ارائه درخواست كتبي و مدارك مورد نياز
2- ارائه اصل پروانه تأسيس گلخانه گل و گياهان زينتي
3- بازديد كارشناس شهرستان از محل اجراي طرح و تكميل فرم بازديد طرحهاي گلخانه (مشخصات طرح) و در صورت تأييد، تكميل پرونده متقاضي .(جهت گلخانه هاي چوبي و گلخانه هاي توليد گل نشايي و آپارتماني فرم بازديد طرح بايد توسط شركت تعاوني توليدكنندگان گل و گياهان زينتي استان اصفهان تكميل و امضاء و مهر شده باشد.)
4- ارسال مدارك همراه با نامه به مديريت باغباني سازمان جهادكشاورزي از طريق پست (در صورتي كه نامه و مدارك توسط متقاضي به سازمان ارسال گردد لازم است كليه صفحات مدارك پيوست نامه توسط كارشناس مديريت جهادكشاورزي شهرستان امضاء و تأييد گردد)
5- هماهنگي متقاضي با كارشناس مديريت باغباني سازمان جهادكشاورزي جهت بازديد از گلخانه
6- پس از بازديد كارشناس استان از طرح و بررسي و تأييد مدارك، تكميل نهايي پرونده انجام مي شود.
7- در صورت تكميل بودن مدارك و فراهم بودن همه شرايط، پروانه توليد و بهره برداري گلخانه هاي گل و گياهان زينتي صادر خواهد شد.
 

مدارك مورد نياز براي صدور پروانه تأسيس گلخانه هاي سبزي وصيفي
1- درخواست كتبي متقاضي
2- اصل فرم خلاصه طرح احداث گلخانه كه به دقت و كامل با توجه به راهنماي تكميل فرم طرح گلخانه، كامل امضاء شده و به تأييد كارشناس باغباني شهرستان رسيده باشد.
3- تصوير مدارك مالكيت زمين كه بايد يكي از موارد زير باشد :
3-1- تصوير سند رسمي كه بنام متقاضي باشد و يا قولنامه محضري و يا عادي كه در قولنامه عادي مي بايستي مساحت زمين به صورت مترمربع مشخص شده باشد و امضاي خريدار و فروشنده در ذيل آن درج و نهايتاً توسط شوراي اسلامي محل مهر و امضاء و تأييد گردد.
3-2- اجاره نامه حتي الامكان بصورت محضري باشد و در اجاره نامه عادي مي بايستي مشخصات كامل مستأجر و مؤجر ذكر و مساحت زمين به متر مربع مشخص و حداقل زمان اجاره مي بايستي 5 سال تمام باشد و در ذيل آن امضاي مستأجر و مؤجر درج و شوراي اسلامي محل نيز آن را با مهر و امضاء تأييد نمايد. ضمناً تصوير سند و يا قولنامه مالك زمين بايد پيوست اجاره نامه باشد و در زمينهاي اجاره اي امكان هيچگونه ساخت و سازي توسط مستآجر وجود ندارد.
تذكر: زمينهاي اجاره اي بايد حتي الامكان داراي سند رسمي باشد.
4- تصوير مدارك مربوط به نحوه تأمين آب مورد نياز طرح كه بايد يكي از موارد زير باشد :
4-1- چاه : تصوير پروانه بهره برداري چاه كه توسط كارشناس شهرستان تأييد و ميزان حق آبه بصورت گردش ساعت در روز در آن به همراه مشخصات كامل متقاضي در ذيل آن درج و به تأييد شوراي اسلامي محل رسيده باشد چنانچه پروانه بنام خود متقاضي باشد لزومي به تأييد شوراي اسلامي محل نمي باشد.
تذكر 1 : اعتبار پروانه چاه به روز باشد.
تذكر 2 : چنانچه ميزان حق آبه در قولنامه زمين مشخص شده باشد نام صاحب پروانه و شماره آن در قولنامه درج و تصوير پروانه چاه پيوست شود.
4-2- قنات يا چشمه : ارائه گواهي ميزان حق آبه كه به تأييد شوراي اسلامي محل رسيده باشد.
4-3- كانال يا رودخانه : ارائه مدرك اجازه برداشت آب از كانال يا رودخانه از مراجع ذيربط .
تذكر : در مورد زمينهاي اجاره اي ميزان حق آبه نيز يا در اجاره نامه زمين و يا بصورت گواهي معتبر و مجزا ارائه و مدت آن با مدت اجاره زمين برابر باشد و مدرك مالكيت مؤجر نيز ارائه گردد.
5- نتيجه آزمون آب و خاك از شركت هاي معتبر (نمونه برداري آب و خاك بايد با نظارت كارشناس باغباني شهرستان انجام و به آزمايشگاه ارسال گردد)
6- نقشه زمين و سازه گلخانه كه در آن ارتفاع، عرض، و طول، تركيب گلخانه و وضعيت هندسي، فيزيكي سازه به شرح زير كاملاً مشخص باشد.
6-1- نمايي از بالا كه موقعيت ستونهاي گلخانه و فواصل آن را از يكديگر مشخص مي كند.
6-2- نمايي از روبرو و كنار گلخانه كه ارتفاع پايه و كمان ها را مشخص مي كند حداقل ارتفاع از زمين تا اوج كمان بايد 5 متر باشد.
6-3- نمايي از موقعيت كل زمين كه جهت شمال در آن مشخص و محل احداث گلخانه ها، انبار، اطاق كارگري ، استخر ، ساختمانها و تأسيسات و .... به همراه متراژ آن مشخص و طول و عرض كل زمين نيز در آن درج گردد.
7- كپي مدارك تحصيلي كارشناس ناظر گلخانه با تأييد سازمان نظام مهندسي كشاورزي و منابع طبيعي و براي افرادي كه مالك گلخانه، خود كارشناس كشاورزي است، مدرك تحصيلي خود كارشناس كه به تأييد سازمان نظام مهندسي كشاورزي و منابع طبيعي رسيده باشدارائه گردد.
8- تصوير شناسنامه متقاضي و يك قطعه عكس براي افراد حقيقي يا تصوير مدارك ثبت شركت و آگهي تأسيس براي افراد حقوقي
9- اصل گزارش بازديد و اظهار نظر پيرامون اراضي مورد تقاضا (موضوع تبصره 4 الحاقي اصلاحيه قانون حفظ كاربري اراضي) كه توسط مديريت جهادكشاورزي شهرستان مربوطه تكميل و امضاء شده باشد و كروكي دقيق محل با ابعاد مشخص و حدود اربعه با قيد فاصله با جاده اصلي و فرعي و تأسيسات مجاور بانضمام نقشه 1:25000 كه موقعيت زمين مورد نظر در آن جانمايي شده باشد و به تأييد كارشناس مديريت جهادكشاورزي شهرستان ذيربط رسيده باشد.
10- تعهدنامه محضري مبني بر حفظ كاربري اراضي و رعايت اصول و ضوابط احداث گلخانه
11- اصل فرم بازديد محل احداث گلخانه (جهت صدور پروانه تأسيس) كه در حين بازديد كارشناس شهرستان از محل اجراي طرح تكميل شده باشد.
تذكر: در هنگام بازديد كارشناس شهرستان از موقعيت زمين، لزوم رعايت حريم جاده، خطوط انتقال برق، چاه ها، قنات ها، خطوط لوله گاز و آب و ... رعايت و در صورت لزوم از مراجع ذيربط استعلام گردد.

شرايط صدور پروانه تأسيس گلخانه هاي سبزي و صيفي
1- كامل بودن كليه مدارك مورد نياز
2- حداقل سطح صدور پروانه تأسيس گلخانه سبزي و صيفي 3000 متر مربع مي باشد و براي سطح هاي كمتر از آن به هيچ عنوان پروانه تأسيس صادر نخواهد شد.
3- حداكثر 80% مساحت زمين بعنوان سطح گلخانه در نظر گرفته مي شود در نتيجه حداقل سطح زمين مورد عمل4000 مترمربع مي باشد كه در آن 3000 مترمربع گلخانه احداث خواهد شد.
4- حداكثر EC آب مجاز براي گلخانه سبزي و صيفي 2000 ميلي موس مي باشد.
5- زمين محل احداث گلخانه حتي الامكان بايد به شبكه اصلي گاز و جاده هاي اصلي نزديك باشد.
6- اعتبار پروانه تأسيس يكسال مي باشد و پس از آن تا دو مرتبه هر بار به مدت 6 ماه قابل تمديد است.

مراحل صدور پروانه تأسيس گلخانه هاي سبزي و صيفي
1- مراجعه متقاضي به مديريت جهادكشاورزي شهرستان ذيربط (واحد باغباني) و ارائه درخواست كتبي و مدارك مورد نياز
2- تكميل فرم خلاصه طرح احداث گلخانه توسط متقاضي با راهنمايي كارشناس باغباني مديريت جهادكشاورزي شهرستان ذيربط
3- بازديد كارشناس شهرستان از محل اجراي طرح و تكميل فرم هاي بازديد محل احداث گلخانه و فرم بازديد و اظهار نظر موضوع تبصره 4 قانون حفظ كاربري اراضي و پس از تأييد، تكميل پرونده متقاضي
4- ارسال مدارك با نامه به مديريت باغباني سازمان از طريق پست (در صورتي كه نامه و مدارك توسط متقاضي به سازمان ارسال گردد لازم است كليه صفحات مدارك پيوست نامه توسط كارشناس مديريت جهادكشاورزي شهرستان امضاء و تأييد گردد)
5- بررسي و تأييد مدارك توسط واحد صدور پروانه تأسيس مديريت باغباني سازمان جهادكشاورزي و تكميل نهايي پرونده (در صورت لزوم، كارشناس باغباني سازمان از محل اجراي طرح بازديد خواهد نمود)
6- تكميل و امضاي فرم تعهدنامه توسط متقاضي
7- ارسال مدارك طرحهاي بالاي سطح 7000 مترمربع در همه شهرستانها و كليه سطوح در شهرستانهاي اصفهان، برخواروميمه، خميني شهر، فلاورجان، لنجان و مباركه به كميسيون موضوع تبصره 4 قانون حفظ كاربري اراضي جهت بررسي و تصويب سطوح مورد نياز براي تغيير كاربري اراضي در طرح


مدارك مورد نياز براي پروانه توليد و بهره برداري گلخانه هاي سبزي و صيفي
1- درخواست كتبي متقاضي
2- اصل پروانه تأسيس گلخانه سبزي و صيفي
3- فرم بازديد طرحهاي گلخانه (مشخصات طرح گلخانه) كه توسط كارشناس باغباني مديريت جهادكشاورزي شهرستان ذيربط تكميل و امضاء شده باشد.
4- فتوكپي شناسنامه و يك قطعه عكس براي افراد حقيقي

شرايط صدور پروانه توليد و بهره برداري گلخانه هاي سبزي و صيفي
1- كامل بودن كليه مدارك مورد نياز
2- گلخانه مورد نظر بايد طبق اصول و ضوابط فني احداث شده باشد و جنس سازه گلخانه بايد فلزي، پلاستيكي يا فلزي، شيشه اي باشد.
3- حداقل سطح صدور پروانه توليد و بهره برداري 3000 مترمربع مي باشد.
4- براي گلخانه هاي چوبي يا گلخانه هاي با سطح كمتر از 3000 مترمربع (كه امكان صدور پروانه توليد و بهره برداري براي آنها وجود ندارد) در صورت تأييد مديريت جهادكشاورزي شهرستان و فراهم بودن ديگر شرايط توليد گلخانه اي گواهي توليد صادر خواهد شد.
5- ارائه اصل پروانه تأسيس گلخانه و براي گلخانه هايي كه بدون پروانه تأسيس اقدام به احداث گلخانه شده است پس از ارسال مدارك مورد نياز مالكيت (آب، زمين، آناليز آب و ...) و تأييد مديريت جهادكشاورزي شهرستان و فراهم بودن ديگر شرايط توليد، امكان صدور پروانه توليد و بهره برداري گلخانه وجود خواهد داشت.
6- اعتبار پروانه توليد و بهره برداري گلخانه هاي سبزي و صيفي 2 سال بوده و پس از آن تا دو مرتبه هر بار به مدت 2 سال قابل تمديد است.

مراحل صدور پروانه توليد و بهره برداري گلخانه هاي سبزي و صيفي
1- مراجعه متقاضي به مديريت جهادكشاورزي شهرستان ذيربط (واحد باغباني) و ارائه درخواست كتبي و مدارك مورد نياز
2- ارائه اصل پروانه تأسيس گلخانه سبزي و صيفي
3- بازديد كارشناس شهرستان از محل اجراي طرح و تكميل فرم بازديد طرحهاي گلخانه (مشخصات طرح) و در صورت تأييد، تكميل پرونده متقاضي
4- ارسال مدارك همراه با نامه به مديريت باغباني سازمان جهادكشاورزي از طريق پست (در صورتي كه نامه و مدارك توسط متقاضي به سازمان ارسال گردد لازم است كليه صفحات مدارك پيوست نامه توسط كارشناس مديريت جهادكشاورزي شهرستان امضاء و تأييد گردد)
5- هماهنگي متقاضي با كارشناس مديريت باغباني سازمان جهادكشاورزي جهت بازديد از گلخانه
6- پس از بازديد كارشناس استان از طرح و بررسي و تأييد مدارك، تكميل نهايي پرونده انجام مي شود.
7- در صورت تكميل بودن مدارك و فراهم بودن همه شرايط، پروانه توليد و بهره برداري گلخانه هاي سبزي و صيفي صادر خواهد شد.
 

 

11- چگونگي استفاده از تسهيلات بانكي براي احداث گلخانه

صدور پروانه تأسيس گلخانه هيچگونه تعهدي براي سازمان جهادكشاورزي از لحاظ پرداخت تسهيلات ايجاد نمي نمايد ولي در صورت وجود اعتبار لازم متقاضيان از طريق مديريت طرح وبرنامه سازمان به بانك عامل جهت دريافت وام معرفي ميگردند كه مهمترين شرط براي پرداخت تسهيلات تأمين وثيقه هاي لازم براي ارائه به بانك مي باشد كه معمولاً ميزان وثيقه 5/1 برابر ميزان تسهيلات پرداختي به اضافه سود و كارمزد آن مي باشد كه لازم است متقاضيان قبل از هر گونه اقدام جهت دريافت تسهيلات وثيقه هاي لازم را تأمين نمايند.

       

ساخت گلخانه

 

مقدمه

یک گلخانه ، وسیله‌ای برای تغییر محیط اطراف گیاهان و بهبود شرایط رشد می‌باشد. گلخانه‌ها در چند مورد قابل استفاده‌اند. بعضی از گلخانه‌ها برای عملیات سالیانه مورد استفاده قرار می‌گیرند، در حالیک ه بعضی از آنها فقط برای پرورش گیاهان در فصلهای بهار و پاییز ساخته می‌شوند. در بعضی از شرایط آب و هوایی ، برای پرورش تعدادی از گیاهان در تابستان (مانند گوجه فرنگی) ، که در شرایط بیرون قابل کشت نیستند، گلخانه مورد نیاز می‌باشد.

ساختمان گلخانه

هزینه ساخت گلخانه بطور کلی به اندازه و ماده پوشش دهنده آن بستگی دارد. ساخت گلخانه با پوشش شیشه‌ای و قاب فلزی معمولا بیشترین هزینه را داراست. پوششهای دیگر مانند فایبرگلاس ، اکریلیک و پلی کربنات دارای هزینه متوسطی می‌باشند. پوشش پلی اتیلن با قاب چوبی دارای کمترین هزینه است. تجهیزات حرارتی و تهویه نیز هزینه‌ای با توجه به ساختمان گلخانه و اندازه آن دارند.

ساخت گلخانه‌های خورشیدی نیز امکان‌پذیر است اما به مهندسی خاصی نیازمند می‌باشد. اسکلت یا قاب گلخانه از فلز یا چوب ساخته می‌شود. فضای بین لایه‌های پوششی را می‌توان برای کمک به مقاومت در برابر وزش باد خالی از هوا نمود. گلخانه با اسکلت چوبی به آسانی ساخته می‌شود و انتخاب مناسبی برای سازنده است.

گرمایش

محیط گلخانه معمولا بوسیله هوای داغ ، آب داغ یا بخار گرم می‌شود. گاهی اوقات گرما به صورت تکمیلی توسط گرمکن‌های الکتریکی تامین می‌شود. انتخاب منبع حرارتی باید با توجه به هزینه اولیه تجهیزات و هزینه عملیاتی انجام گیرد. گرمکن‌های الکتریکی هزینه اولیه کمی داشته اما معمولا هزینه عملیاتی بسیار بالایی دارند. گرمایش بوسیله آب داغ یا بخار از لحاظ هزینه نصب گران است، اما هزینه عملیاتی کمی دارد. گرمایش بوسیله هوای داغ با استفاده از گاز طبیعی یا نفت به عنوان سوخت بطور گسترده‌ای مورد استفاده قرار می‌گیرد.

زغال سنگ و چوب هم می‌تواند به عنوان سوخت مورد استفاده قرار گیرد. البته هر کدام به مدیریت دقیقی نیازمند است. هر نوع گرمکن احتراقی برای جلوگیری از انباشت گازهای نامطلوب ، که موجب از بین رفتن گیاهان می‌شود، دریچه‌ای به خارج گلخانه داشته باشد. بهترین گرمایش در حالتی انجام می‌شود که از کف صورت گیرد، چرا که بطور طبیعی هوای گرم به سمت بالا می‌رود. گیاهان اغلب دارای دمای مخصوص متوسطی برای رشد ایده‌آل می‌باشند. دمای شبانه دارای بیشترین اهمیت است. با این وجود دمای روزانه بالا می‌تواند موجب از بین رفتن محصولات گلخانه شود.

دی‌اکسید کربن و نور

دی‌اکسید کربن و نور برای رشد گیاهان ضروری می‌باشد. صبحگاهان با بالا آمدن آفتاب ، گیاهان فتوسنتز را آغاز می‌نمایند. میزان دی‌اکسید کربن در گلخانه ، به واسطه مصرف توسط گیاهان ، کاهش می‌یابد. با تجدید هوا می‌توان میزان دی‌اکسید کربن را به اندازه میزان آن در محیط بیرون بالا برد. از آنجا که دی‌اکسید کربن و نور در فرآیند فتوسنتز مکمل یکدیگر هستند، با تامین روشنایی تکمیلی و تزریق دی‌اکسید کربن می‌توان بازده سبزیجات و گلدهی محصولات را افزایش داد. دی‌اکسید کربن مایع ، یخ خشک و احتراق سوختهای بدون سولفور می‌تواند به عنوان منابع تامین دی‌اکسید کربن مورد استفاده قرار گیرد. شدت ، استمرار و پخش طیفی نور مرئی برای رشد گیاه ، مهم و حیاتی است. نور مورد نیاز معمولا توسط خورشید تامین می‌شود، مگر اینکه گلخانه در فصل زمستان فعال باشد.

کنترل شرایط محیطی گلخانه

فعالیتهای شیمیایی صورت گرفته در فرآیند فتوسنتز گیاهان ، مستقیما متاثر از شرایط محیطی می‌باشد. فتوسنتز به عواملی مانند دما ، شدت نور و وجود آب و مواد غذایی وابسته است. تنفس گیاه نسبت به دما حساس می‌باشد. محدوده دمایی توصیه شده برای بیشتر گیاهان گلخانه‌ای که منجر به بالاترین بازده فتوسنتزی می‌شود، چیزی بین 50 تا 85 درجه فارنهایت می‌باشد. بنابراین بدون توجه به اینکه گلخانه برای چه کاری مورد استفاده قرار می‌گیرد، باید محیط آن کنترل شده باشد. این کار برای سلامت گیاهان گلخانه ضروری می‌باشد.

دما

دمای مناسب برای گلخانه توسط انرژی حاصل از تابش خورشید فراهم می‌شود و در صورتی که این انرژی کافی نباشد دما بوسیله حرارت تکمیلی تامین می‌گردد. گیاهان مختلف به محدوده دمایی متفاوتی نیاز دارند. برای مثال گیاهان گرمسیری به محدوده دمایی 70 تا 80 درجه فارنهایت نیازمند می‌باشند. دمای داخل گلخانه باید در روز در دمای موردنظر ثابت بماند؛ و درشب 10 درجه فارنهایت پایینتر باشد. چهار روش برای ثابت نگه داشتن دما در حد مطلوب وجود دارد:

• جلوگیری از اتلاف حرارت
• ذخیره گرما
• اضافه کردن حرارت
• خارج کردن حرارت اضافی
  
  

دما ، مهمترین فاکتور محیطی در نزد کشاورزان می‌باشد. تنظیم کردن دما ، تاثیر مستقیمی بر روی رطوبت نسبی و سطح دی‌اکسید کربن دارد. تهویه می‌تواند بیشتر یا همه کنترل دمای مورد نیاز برای گلخانه‌های کوچک فصلی را به انجام برساند. گلخانه‌های بزرگتر ممکن است به فن‌های الکتریکی (برای خنک کردن گلخانه در تابستان) و سیستمهای حرارتی برای شبهای سرد نیازمند باشند. با توجه به آنچه گفته شد، اغلب گیاهان دارای دمای مخصوص متوسطی برای رشد ایده‌آل می‌باشند.

رطوبت نسبی

رطوبت نسبی مقیاسی از مقدار آب موجود در هوا در یک دمای داده شده می‌باشد. میزان تنفس گیاهان متاثر از رطوبت نسبی هوای اطراف می‌باشد؛ زیرا که رطوبت نسبی ، اختلاف فشار بخار بین سطح برگها و هوای اطراف را تعیین می‌کند. رطوبت نسبی بین 25 تا 80 درصد ، تاثیر ناسازگاری برروی رشد اکثر گیاهان ندارد. رطوبت نسبی خارج از این محدوده می‌تواند مانع تنفس گیاه شده و به گسترش بیماریها کمک نماید. در ضمن رطوبت نسبی بالا موجب افزایش بیماریهای برگی در گلخانه می‌شود. رطوبت نسبی هوای داخل گلخانه بوسیله دمای سطوح داخلی تعیین می‌شود. کاهش جریان هوا و نیز کم شدن نرخ تعویض هوا ، منجر به افزایش رطوبت نسبی می‌شود.

یک گلخانه‌دار که دارای گلخانه‌ای کاملا بسته با پوشش دو لایه‌ای می‌باشد؛ باید از وجود امکانات تهویه کافی ، که برای کنترل رطوبت نسبی و نیز حداکثر دما لازم است، مطمئن باشد. رطوبت نسبی ایده‌آل برای گلخانه چیزی بین 50 تا 60 درصد است. اگر رطوبت نسبی خیلی بالا باشد، شرایط برای حمله بیماریها به گیاهان فراهم می‌شود. اگر رطوبت نسبی خیلی پایین باشد، گیاهان از تنش آبی در رنج خواهند بود. رطوبت نسبی را می‌توان با آبیاری کردن در صبح و بیرون راندن هوای مرطوب کنترل نمود. باید توجه داشت که هرگز نباید آبیاری را بعد از ظهر انجام داد.

جریان هوا در گلخانه

گردش هوا در گلخانه ضروری است. وقتی که یک گیاه در معرض جریان هوای تازه خارج از گلخانه باشد، هوای تازه در نزدیکی برگها تامین شده و گیاه می‌تواند اکسیژن پس داده و از دی‌اکسید کربن تازه استفاده نماید. جریان هوا همچنین به پایین نگه داشتن رطوبت نسبی و کنترل دما در گلخانه کمک می‌نماید.

چشم انداز بحث

گلخانه‌های تجاری به همه نیازمندیهای اشاره شده در بالا و حتی بیشتر از آن وابسته‌اند. در یک گلخانه تجاری هدف اصلی سود دهی است، برای رسیدن به این هدف ، گلخانه باید از لحاظ تآمین شرایط محیطی مطلوب کارآمد باشد. نور و دمای گلخانه باید بطور سخت و جدی کنترل شود. اخیرا کامپیوترها برای چنین کنترلهایی بطور گسترده مورد استفاده قرار گرفته‌اند. همچنین وجود گازهای سمی و گرد و غبار در گلخانه ممکن است یک مشکل جدی باشد. این گازها شامل مونو‌اکسید کربن ، اکسید نیتروژن و دی‌اکسید نیتروژن می‌باشند،‌ که ممکن است از وسایل حرارتی متصاعد شوند.

پوشش گلخانه ها

امروزه براي پوشاندن گلخانه ها استفاده از پلاستيك در مقايسه با شيشه بسيار متداول‌تر است. مواد پوشاننده شفاف گلخانه ها بسيار متنوع اند. در ابتدا شيشه بعنوان پوشش گلخانه اي بكار مي رفت ولي اكنون ورقه‌هاي نازك پلاستيكي هاي تقويت شده با فايبرگلاس، صفحات اكريليك و صفحات پلي كربنات در گلخانه هاي مدرن مورد استفاده قرار مي گيرد . پوششهاي پلي اتيلن نسبت به پلي استر، PVC و PVF هزينه اوليه كمتري داشته و به سرعت مي توان گلخانه هاي موقت را با آنها پوشاند. ضمن اينكه هزينه اوليه گلخانه در مقايسه با گلخانه شيشه اي حدود 40% پائين تر است . ورقه هاي نازك پلي اتيلن كه داراي بالاترين كيفيت و مقاومت كششي و نيز داراي ماده ضد اشعه ماوراء بنفش (Anti UV) و ضخامت حدود 15 ميلي متر هستند در بهترين شرايط فقط 4-3  سال دوام مي‌آورند. اشعه ماوراء بنفش باعث شكنندگي و تيرگي پلاستيك مي‌شود و در نهايت منجر به پارگي آن مي‌شود. استفاده از پلي اتيلن باعث ايجاد مانع ضعيفي در برابر نور مادون قرمز مي‌شود. در صورت وجود مواد نگهدارنده اشعه مادون قرمز در پلي اتيلن حدود 25-15% اتلاف حرارت به طريق گرماي  تابشي كاهش خواهد يافت. امروز بمنظور كاهش بيشتر اتلاف حرارت در محيط گلخانه از سيستم پوششي دو جداره و هواي فشرده بين آنها استفاده مي‌شود و باعث كاهش چشمگير هزينه سوخت خواهد شد. براي پوشاندن گلخانه ها پلاستيكها را در عرض گلخانه يكي پس از ديگري قرار داده و با كشش كافي از طرفين بوسيله پوشش خاك مهار مي‌گردد و هر دو لايه مجاور بايد حدود m5/0 همپوشاني داشته باشد و نيز جهت درزها در جهت بادهاي غالب منطقه باشد تا از نفوذ هواي سرد و باد و باران ممانعت گردد. بهترين موقع كشيدن پلاستيك در روزهاي گرم و آفتابي است كه پلاستيك نسبتاً نرم است و بهتر روي بدنه مي ماند. در اين صورت پس از سرد شدن هوا پلاستيك منقبض شده و كاملاً كشيده و محكم مي‌گردد. پوشش پلاستيكي ضمن حفظ تراكم رطوبت در داخل گلخانه بدليل اينكه  سردتر از هواي داخل گلخانه مي‌باشد در نتيجه  تماس هواي گرم و مرطوب با سطح سرد پوشش پلاستيك، بخار آب تبديل به مايع شده و به دليل ريزش قطرات آب روي گياهان سبب گسترش بيماري هاي قارچي خواهد شد. استفاده از پلاستيكهاي ضد تعريق بنام Anti-fog تأثير سودمندي خواهد داشت . جدول درصد انتقال نور نوع پوشش                                            % انتقال شيشه                                                 92-88 FRP                                                   81 پلي اتيلن                                             87-82 PVF                                                   92 صفحات اكريليك                                       83 پلي كربنات                                            79

سكوهای كشت

سكوهای كشت معمولاً براي محصولات گلدانی و گلهاي شاخه بريده بكار مي‌رود و ارتفاع از سطح زمين  90-80   سانتی متر است. ساخت و ساز سكوها بايد طوری باشد كه جريان مناسب هوا در اطراف  هر گياه وجود داشته باشد و گسترش بيماری ها كاهش يابد. كف سكوها و بسترها معمولاً منفذدار با استفاده از تورهاي سيمی و چوب ساخته مي‌شود. ايجاد سكوها در گلخانه های توليد گل مساحت قابل استفاده را به حدود 70-60% تقليل مي دهد كه البته با استفاده از سيستم سكوی متحرك فضاي توليد را تا حدود 90% مي توان افزايش داد و از تعداد راهروها كم كرد. براي توليد گلها با ارتفاع بيشتر و چند ساله مثل رز بجاي استفاده از سكو از بسترهای كشت استفاده مي شود.  در هر حال هدف اصلي از ايجاد سكو و بستر كشت جداسازي و تحت كنترل قرار دادن محيط رشد گلهاست. معمولاً بدين ترتيب مي‌توان خاك ريشه را بطور كامل و بر اساس برنامه استريل نمود و احتمال بيماري را كاهش داد. ساخت بسترها معمولاً از سيمان و آجر و بتون است كه بصورت V شكل در انتها به يك زهكش ختم مي‌شود. قسمتي از بستر توسط سنگريزه و گراويه پوشانده مي‌‌شود و در صورت رعايت شيب مناسب در ساخت بستر عمل زهكش بخوبي صورت مي‌گيرد. ضمن اينكه در موارد مورد نياز براحتي مي توان با تزريق گاز متيل برومايد و يا بخار آب درون زهكش طولي عمل استريل را انجام داد. نكته مهم اين است كه ايجاد زهكش مناسب اهميت فراوان دارد و حتي در گلخانه‌هاي حاوي صيفي كه بعضاً داراي بافت سنگين مي‌باشد تعبيه نمودن لوله هاي سفالي در زير بستر كشت و جمع آوري آب اضافي از محيط ريشه در گسترش ريشه و جلوگيري از محيط بي هوازي بسيار مهم و موثر است. عمق خاك در سكوها و بسترهاي كشت 50-30 سانتی متر در نظر گرفته مي‌شود.

اسكلت گلخانه ها

گلخانه ها يا بصورت ثابت و دائمي هستند يا بصورت موقت كه به آنها تونل هاي مرتفع يا High Tunel گويند. گلخانه هاي دائمي معمولاً از جنس شيشه و فلز است و تأسيسات دائمي مانند سيستم حرارت مركزي، آبياري قطره اي، دريچه هاي تهويه و يا هواكش هاي متصل به ترموستات به آنها وصل مي شوند.

گلخانه هاي موقت معمولاً از جنس آهن گالوانيزه و يا آلومينيوم با پوششهاي پلاستيكي ساخته مي‌شوند و ندرتاً چوبي هستند، كه البته باز هم در اين گلخانه ها قابليت نصب و راه اندازي سيستم هاي فوق وجود دارد. بسياري از تونلهاي پلاستيكي در مناطق مناسب از نظر آب و هوايي بدون گرماي مصنوعي مورد استفاده قرار مي گيرند كه اصطلاحاً به شاسي سرد مشهورند. نمونه آن كشت زير پلاستيك در مناطق گرمسير مثل جيرفت و خوزستان است. در مناطق سردسير نظير خراسان استفاده از تونلهاي  سرد در فصل زمستان جهت كشت صيفي جات غير ممكن است.

در حال حاضر اسكلت گلخانه هاي پلاستيكي اكثراً از آهن گالوانيزه ساخته مي‌شود كه سبك بوده و كمتر مانع رسيدن نور مي شود. بطوريكه كمانهايي از جنس گالوانيزه در امتداد هم با فاصله m3-5/2 قرار مي‌گيرند و بوسيله اتصالات متعدد طولي و عرضي بهم متصل مي شوند و بر روي آنها نيز شبكه اي از مفتولهاي گالوانيزه گرم جهت استقرار پوشش پلاستيكي نصب مي شود. اتصالات حتي  المقدور بصورت پيچ و مهره و بست هاي قائم و افقي بوده و از جوش دادن لوله ها تا حد امكان جلوگيري مي شود. ضمن اينكه استفاده از آهن سياه در ساخت اسكلت گلخانه بخاطر رنگ زدگي مرسوم نمي‌باشد. به منظور از بين  بردن زاويه حاده و تند اتصال پائين هر كمان گالوانيزه با زمين، 1 متر انتهاي هر لوله را مجداً با خم 20 درجه بصورت عمودي تبديل مي‌كنند كه ضمن افزايش ارتفاع گلخانه منجر به استفاده مطلوب تر از فضاي گلخانه و سهولت رفت و آمد نيروي كارگري در كناره هاي گلخانه مي گردد.

در ساخت گلخانه نكته‌اي كه بايد مد نظر باشد اينست كه هر چه گلخانه بزرگتر باشد كنترل درجه حرارت و تهويه مشكل تر است. در محاسبه اسكلت گلخانه معمولاً وزن برف را در نظر نمي‌گيرند چون بدليل گرماي گلخانه برف روي سقف باقي نخواهد ماند. ارتفاع زياد گلخانه هم منجر به افزايش مصرف سوخت خواهد شد.

 

:: آشنايي با انواع گلخانه ها از جهت شكل و ساختمان

 

امروزه گلخانه هاي شيشه‌اي از پرهزينه ترين انواع گلخانه ها هستند. گرچه چنين ساختمانهايي 100 سال يا بيش از اين  دوام مي آورند منتهي بدليل مصرف سوخت زياد هزينه متوسط توليد و نگهداري آنها به مراتب بيش از گلخانه هاي ساخته شده با ورقه‌هاي نازك پلاستيكي است. با توجه به كاربرد چند نوع گلخانه شيشه‌اي طراحي مي‌شود. در گلخانه هاي يكطرفه و دو طرفه (A شكل) بهترين استفاده از نور خورشيد به عمل مي‌آيد ولي امروزه اين سبك ها به ندرت بكار مي رود. نوع ديگري از گلخانه هاي A شكل طرح بهم پيوسته (جوي و پشته) كه متشكل از چندين گلخانهA شكل است كه از ديواره ها بهم متصل است. منتهي ديواره ها برداشته شده و عملاً ساختماني پديد مي‌آيد كه داراي فضاي داخلي بزرگ و واحد است كه منجر به كاهش نيروي كار و كاهش هزينه اتوماسيون و كاهش مصرف سوخت و مديريت راحت تر مي‌شود.

امروزه متداولترين فرم بصورت كماني (تونلي) متشكل از لوله هاي فلزي گالوانيزه است كه مناسب ترين حالت براي تونلهاي پلاستيكي بوده و به صورت كمانهاي نيم دايره اي به فواصل معين در امتداد هم قرار مي گيرد و توسط اتصالات متعدد طولي و عرضي بهم متصل مي‌شوند. روي كمانها شبكه اي از مفتولها گالوانيزه گرم نصب مي شوند (قابليت كشش) و پوشش پلاستيكي روي اين شبكه مفتولي قرار مي‌گيرد علاوه بر اسكلتهاي Quonset منفرد كه مهمترين مزيت آنها جلوگيري از اشاعه بيماري در شرايط  حاد به ساير واحدها مي باشد، گاهي اسكلتهاي كماني را بصورت بهم پيوسته مي‌سازند. در اين وضعيت پايه واحدها مشترك بوده و در محل تقاطع كمانهاي سقفي ناودانهايي جهت هدايت آب باران و برف تعبيه مي‌شود. عمل تهويه در چنين واحدهايي با استفاده از دريچه هاي سقفي و جانبي كه به اهرم هاي بالا برنده مجهز مي‌باشند انجام پذير است . در احداث چنين واحدهايي لزوم بكارگيري سيستم حرارتي قوي جهت جلوگيري از افت شديد حرارت در شبهاي سرد زمستان احتياج است. چون ايجاد نقص موقتي و جزئي در قسمتي از سيستم حرارتي به شدت به كل واحد تأثير مي گذارد. البته معمولاً بدليل وجود سطح كمتر كه در معرض فضاي خارج قرار مي گيرد اتلاف حرارت كاهش خواهد يافت .

محل مناسب جهت گلخانه

۱ – اولين نكته مهم محل مناسب است. در انتخاب محل مناسب، فضاي توسعه بايستي مورد توجه قرار گيرد. پيش بيني احداث ابنيه مورد نياز علاوه بر اسكلت گلخانه ها، ساختمان كارگري، سرويسهاي بهداشتي، فضاي لازم جهت ذخيره آب و سوخت  از اهميت ويژه اي برخوردار است.

2 – توپوگرافي محل مورد نياز : بايستي محل تا حد امكان مسطح باشد تا هزينه تسطيح كاهش يابد. بدليل استفاده گسترده از آب در عمليات گلخانه ها احداث يك سيستم زهكش مناسب مخصوصاً در خاكهاي داراي بافت سنگين ضروري است مخصوصاً قرار دادن لوله هاي سفالي.

3 – در مناطق بادخيز گلخانه را نبايد عمود بر جهت بادهاي غالب احداث كرد. بهترين حالت اين است كه طول گلخانه تقريباً در امتداد جهت باد غالب محل بوده و نسبت به آن انحراف مختصري داشته باشد. گلخانه‌هاي قوسي ( تونلي يا كوانست Quonset يا هافمن) كه داراي سقف و ديواره كماني مي باشد باد را به سهولت از روي خود عبور داده و بهتر از گلخانه ها زاويه دار داراي ديواره عمودي در برابر باد مقاومت مي‌كنند.

4 – دسترسي سريع به نيروي كار ارزان و همچنين دسترسي به امكانات جهت حمل و نقل كه در صورت بهره گيري سريع منجر به كاهش هزينه هاي توليد خواهد شد كه هدف نهايي مديريت گلخانه است .

5 – محل احداث عامل تعيين كننده نوع سوخت مورد استفاده است. گلخانه هاي دور از لوله هاي گاز مجبور به استفاده از ساير منابع انرژي بجاي گاز مي باشد كه به عنوان ارزان ترين و پاك ترين منبع انرژي به شمار مي رود.

6 – در احداث گلخانه هاي تجاري آب بدليل استفاده گسترده آن از فاكتورهايي است كه كميت و كيفيت آن حائز اهميت است. يونهاي سديم، كلر و بي كربنات باعث كاهش كيفيت آب، صدمه به گياه و در نهايت افت محصول خواهد شد.

استفاده از آب چاه بدليل اينكه آب لوله كشي ممكن است داراي فلورايد باشد (فلورايد براي گياهان مضر است) مطلوب تر است. آب رودخانه هم ممكن است به عوامل بيماريزا آلوده باشد.

7 – در هنگام احداث گلخانه توجه به جهت مطلوب جهت بهره برداري از تابش نور اپتيمم يك فاكتور مهم به شمار مي رود. مخصوصاً در زمستان كه شدت نور عامل محدود كنندة رشد است، نمود پيدا مي‌كند.

بطور كلي و به عنوان يك قاعده گلخانه هاي تك واحدي در عرضهاي بالاتر از 40 درجه شمالي در امتداد شرق به غرب ساخته مي شوند تا قادر باشند نور آفتاب زمستاني كه زاويه تابش و شدت پائيني دارند را به نحو مناسب دريافت كند. در عرض هاي پائين تر از 40 درجه شمالي بدليل اينكه زاويه تابش نور خورشيد به مراتب بيشتر است امتداد شمالي ـ جنوبي مناسب تر است. در گلخانه هاي بهم پيوسته در تمام عرض جغرافيايي جهت شمال به جنوب مطلوب تر است. جهت شمال به جنوب باعث مي شود كه سايه در طول  روز در عرض كف گلخانه حركت كند.

توانايی تشخيص گلخانه ها و محل مناسب برای احداث گلخانه

 

مفهوم گلخانه :

به ساختماني اطلاق مي شود كه با مواد شفاف براي عبور طبيعي نور جهت رشد و نمو گياهان پوشانده شده است. اين ساختمان بطور مصنوعي گرم مي‌شود و با ديگر ساختمان هاي مناسب پرورش گياه مثل شاسي‌هاي سرد و بسترهاي گرم متفاوت است زيرا ارتفاع و اندازه كافي براي كاركردن فرد در داخل آن وجود دارد .

به عوامل متعددي در احداث گلخانه ها بايد توجه شود :

1 – مهمترين عامل نور است. تأمين نور براي گياهان گلخانه اي بسيار مهم است. در روزهاي ابري و زمستاني و در مناطقي كه مقدار نور كمتر است از نورهاي مصنوعي استفاده مي كنند و گلخانه ها بايد در جهتي ساخته شوند كه در جهت نور باشند .

2 – تأمين حرارت : بهترين نوع سوخت گاز است اما برخي افراد از گازوئيل و نفت استفاده مي‌كنند، اما تميزترين سوخت گاز است.

3 – مساحت گلخانه ها را مي توان بسته به سليقه خود انتخاب كرد. مي‌توان مساحت زياد در نظر گرفت يا اينكه گلخانه ها را با مساحت هاي كوچكتر تشكيل داد. بستگي به تأمين گرما در گلخانه و سليقه خود شخص و شكل زمين دارد .

4 – استفاده از بادشكن: بهتر است گلخانه ها به صورتي ساخته شوند كه جهت باد را منحرف كند و در جهت باد نباشد. مي‌توان ديوارچيني كرد ولي هزينه زيادي دارد و يا از درختان بادشكن مانند سرو ، كاج و چنار استفاده كرد. البته بايد فاصله گلخانه تا اين درختان 5/2 برابر طول درختان باشد. مثلاً اگر طول درخت 20 متر باشد طول فاصله گلخانه  تا اين درختان 50 متر انتخاب شود.

5 – تأمين CO₂ در گلخانه

6 – تأمين رطوبت كافي در گلخانه

7 – استفاده از خاك مناسب : قبل از كار و آغاز كشت ابتدا خاك بايد آزمايش شود تا از لحاظ عناصر غذايي و مقدار كوددهي مناسب اطمينان حاصل كرد و بهتر است در گلخانه از خاكهاي سيلتي استفاده كنيم يعني خاك بايد داراي زهكش مناسبي باشد .

گلخانه

 

کشت گلخانه ای

مقدمه

هر یک از گیاهان برای داشتن رشد مطلوب نیاز به شرایط خاصی از نظر شدت نور ، دمای روزانه ، دمای شبانه ، میزان رطوبت نسبی هوا و رطوبت خاک دارند . برای تولید و پرورش تجاری گیاهان با کیفیت بالا و در تمام طول سال باید شرایط محیطی مطلوب به همراه کنترل عوامل خسارت زا نظیر باد ، طوفان های ویرانگر ، سرما و یخبندان و ..... از طریق ساختمانی بنام گلخانه هستیم که به عنوان محیط کنترل شده مطرح می گردد و با توجه به نیاز روزافزون بازار ، چه از نظر تولید گل و گیاهان زینتی و چه از نظر سبزیجات و صیفی جات خارج از فصل این روش تولید امروزه به یکی از سود آورترین بخشهای کشاورزی تبدیل شده است که البته سرمایه گذاری اولیه فراوانی را نیز طلب می کند . با توجه به سرمایه گذاری زیادی که در این زمینه صورت می گیرد فقدان مدیریت صحیح در احداث گلخانه ، انتخاب مکان ، نوع گلخانه و پوشش آن باعث عدم بهره وری مناسب از سرمایه و امکانات خواهد شد .

تعریف گلخانه

گلخانه یاGreen house به فضای محدودی اطلاق می­شود که قابلیت کنترل شرایط محیطی مناسب را برای رشد گیاهان از نواحی مختلف در طی فصول مختلف یک سال داشته باشد. طبق این تعریف از جمله عملکرد گلخانه، فراهم کردن شرایط محیطی لازم و مورد نیاز محصولی معین است.گل­خانه­ها بر حسب اینکه چه نوع مصالح ساختمانی در آن‌ها بکار برده شده است به نوع ثابت و متحرک تقسیم‌بندی می شوند.گلخانه­های ثابت، به گل­خانه­هایی گفته می‌شود که مصالح ساختمانی بکار رفته در آن‌ها از جنس پایدار و با دوام باشد. پس باید سالیان سال از آن‌ها استفاده کرد.

محل احداث گلخانه

یکی از اولین تصمیماتی که باید اتخاذ شود، این است که گلخانه به صورت یک واحد جداگانه، در تماس باساختمان های موجود و یا بصورت بخشی از ساختمانهای جدید ساخته شود. گلخانه های متصل به هم معمولاً هزینه های ساخت و گرمایش کمتری داشته و دسترسی آسانتری دارند، اما گیاهان نورکمتری دریافت می کنند. گلخانه های متصل به هم باید رو به جنوب ساخته شوند. یک گلخانه مستقل می تواند در محلی دورتر از ساختمانهای موجود ساخته شود. گیاهان در چنین گلخانه ای نور خورشید را از همه جهات دریافت می کنند. این گلخانه ها از لحاظ ساخت و سیستم حرارتی بسیار گران هستند و هزینه های فوق العاده ای برای خطوط آب و برق لازم دارند. یک گلخانه می تواند در هراندازه ای ساخته شود اما کوچکترین گلخانه ای که می توان در نظر گرفت چیزی در حدود 200 فوت مربع است (18.4 متر مربع ). گلخانه های کوچکتر به نسبت از لحاظ ساخت و عملکرد بسیار گران هستند .
مسائلی که باید برای احداث گلخانه در نظر داشت عبارتند از:

• دسترسی به راههای حمل و نقل که با احداث هر چه نزدیکتر به راههای اصلی این مشکل به حداقل می رسد .
• نوع سوخت مصرفی در گلخانه؛در مناطقی که امکان دسترسی به گاز طبیعی وجود دارد می توان با کاربرد این سوخت ارزان هزینه ها را به مقدار زیادی در تولید فصل سرما کاهش داد .
• دسترسی به منابع آب با کیفیت و کمیت مناسب .
• اثرات محیطی؛ جایی که دائماً دارای آب و هوای نامساعد ، بارانهای شدید ، سایه ناشی از واقع شدن در دامنه شمالی کوههای بلند و یا درختان سربه فلک کشیده می باشد مناسب احداث گلخانه نیست . شدت نور یکی از عوامل تعیین کننده محسوب می گردد .
• نوع محصولی که در برنامه تولید قرارمی گیرد . با توجه به اینکه گرایشها به سمت تولید اختصاصی محصولات است و دستور کار تولید پس از مطالعه ابتدایی بازار داخلی و خارجی مشخص می گردد قبل از احداث ، ابتدا بایستی تعیین کنند که چه محصولی تولید شود سپس تصمیم به احداث گلخانه در منطقه و اقلیمی مناسب آن محصول بگیرید . *در نظر داشتن قوانین مربوط به زمین محدوده های شهری و احداث و بهره برداری از گلخانه ها و ....
• محل احداث بایستی حتی الامکان مسطح باشد چرا که در صورت ناهمواری و شیبدار بودن ، ایجاد یک گلخانه بزرگ با مشکلات و هزینه های زیادی برای تسطیح همراه خواهد بود .

جهت گلخانه ها

اسکلت گلخانه سایه ایجاد می کند و با توجه به زاویه تابش این سایه ها متفاوت است لزوم توجه به این امر بویژه در تولید زمستانه حائز اهمیت است چرا که تغییرات اندکی دردرصد نور رسیده به گیاهان می تواند نقش بسزایی در کمیت و کیفیت تولید داشته باشد .موقعیت گلخانه باید به صورتی باشد که بیشترین مقدار نور را دریافت نماید. اولین انتخاب برای موقعیت گلخانه به صورت نمای جنوبی یا جنوب شرقی می باشد. نور تمام روز بهترین شرایط را برای گیاه فراهم می کند. البته نور تابیده شده ازجانب شرق، به هنگام صبح، برای گیاهان کافی می باشد. نور صبح بیشترین مطلوبیت را داراست، زیرا که به گیاهان اجازه داده می شود که فرایند تولید غذا را زودتر آغاز نمایند.واین موضوع منجر به حداکثر رشد می شود. بالطبع انتخابهای بعدی، نمای جنوب غربی و نمای غربی می باشد؛ چرا که دریافت نور دیرتر صورت می گیرد. نمای شمالی کمترین مطلوبیت را دارد و فقط برای گیاهانی که نور کمی احتیاج دارند مناسب می باشد .
درختان برگ ریز مانند افرا و بلوط می توانند به طور مؤثری از نور شدید بعد ازظهر تابستانی با ایجاد سایه بکاهند. البته باید توجه داشت که درختان در هنگام صبح، بر روی گلخانه سایه نیاندازند. این درختان در زمستان اجازه می دهند که نور کافی به گلخانه برسد؛ چرا که در پاییز برگهای خود را از دست می دهند.

جریان هوا در گلخانه

گردش هوا در گلخانه ضروری است. وقتی که یک گیاه در معرض جریان هوای تازه درخارج از گلخانه باشد، هوای تازه در نزدیکی برگها تأمین شده و گیاه می تواند اکسیژن پس داده و از دی اکسید کربن تازه استفاده نماید. جریان هوا همچنین به پایین نگه داشتن رطوبت نسبی و کنترل دما در گلخانه کمک می نماید . گلخانه های تجاری به همه نیازمندی های اشاره شده در بالا و حتی بیشتر از آن وابسته اند. در یک گلخانه تجاری هدف اصلی سود دهی است؛ برای رسیدن به این هدف، گلخانه باید از لحاظ تأمین شرایط محیطی مطلوب کارآمد باشد. نور و دمای گلخانه باید به طور سخت و جدی کنترل شود. اخیراً کامپیوترها برای چنین کنترل هایی به طور گسترده مورد استفاده قرار گرفته اند. همچنین وجود گازهای سمی و گرد و غبار در گلخانه ممکن است یک مشکل جدی باشد. این گازها شامل مونو اکسید کربن، اکسید نیتروژن و دی اکسید نیتروژن می باشند؛ که ممکن است از وسایل حرارتی متصاعد شوند .

کنترل شرایط محیطی گلخانه

فعالیتهای شیمیایی صورت گرفته در فرآیند فتوسنتز گیاهان، مستقیماً متأثر از شرایط محیطی می باشد. فتوسنتز به عواملی مانند دما، شدت نور و وجود آب و مواد غذایی وابسته است. تنفس گیاه نسبت به دما ی محیطی متفاوت می باشد .محدوده دمایی توصیه شده برای بیشتر گیاهان گلخانه ای که منجر به بالاترین بازده فتوسنتزی می شود، چیزی بین 50 تا 85 درجه فارنهایت می باشد. بنابراین بدون توجه به اینکه گلخانه برای چه کاری مورد استفاده قرار می گیرد، باید محیط آن کنترل شده باشد؛ این کار برای سلامت گیاهان گلخانه ضروری می باشد.

درجه حرارت در گلخانه ها

تنظیم درجه حرارت در گلخانه­ها شرط اولیه برای رشد و نمو بسیاری از گیاهان است. نیاز گیاهان به درجه حرارت دامنه­های مختلفی دارد. بعضی از گیاهان درجه حرارت­های بالاتری نیاز دارند مثل گیاهان مناطق گرمسیری. بعضی دیگر در درجه حرارت­های کمتر از 20 درجه سانتیگراد هم بخوبی رشد و نمو می­کنند، مانند گیاهانی که از مناطق سردسیری منقل شده‌اند نظیر پامچال که در جنگل‌های شمال دیده می‌شود.
اما چگونگی تنظیم درجه حرارت در گلخانه­ها بستگی به سیستم گرمایی دارد. انواع بخاری‌ها یا سیستم‌های گازی و ... می‌توانند مورد استفاده قرار بگیرند. سیستم های حرارتی باید توان توزیع یکنواخت دما راداشته باشند و فاقد اثرات زیست محیطی باشند. دمای روزانه و شبانه توصیه شده برای چند محصول متداول گلخانه ای؛
محصول دمای شبانه ( F) دمای روزانه ( F)
گوجه فرنگی 66-60 80-70
کاهو 55 78-70
خیار 65 80
فلفل 62 80-70
گل داودی 63-62 80-75
گل شمعدانی 60-55 75-70

نیاز نوری گیاهان

همه گیاهان به یک اندازه به نور نیازمند نیستند. بعضی از گیاهان نیاز به نور فراوانی دارند و بعضی دیگر به نور کمتری نیاز دارند.گیاهان از نظر نیاز نوری به سه گروه تقسیم می شوند.
گیاهان روز بلندLDP: Long Day Plants برای به گل رفتن بین 10 تا 14 ساعت به نور نیاز دارند، مانند گیاهان فصلی تابستانه نظیر آحار، اطلسی، ناز و میمون.
گیاهان روز کوتاه SDP: Short Day Plants برای به گل رفتن نیاز نوری کمتر از 12 ساعت دارند. که در نقطه مقابل گیاهان روز بلند قرار می‌گیرند، مثل گل داودی.
گیاهان بی تفاوت به طول روز NDP: Neutral Day Plants برای نگهداری در منزل بسیار مناسب و مطلوب هستند. مثل گل حنا یا بگونیا که حساسیتی نسبت به طول روز ندارند و در تمام طول سال گل دارند.

آبیاری گلخانه ها

تأ­مین رطوبت یکی از پارامترهای مهم برای رشد و نمو گیاهان است، البته باید نیازهای رطوبتی گیاهان را بشناسیم. بعد از شناخت نیاز رطوبتی گیاهان، آن‌ها را در گلخانه­های خاص خود جایگزین می­کنیم یعنی همه گیاهان در یک نوع گلخانه نگهداری نمی‌شوند. در سطوح تخصصی و بزرگ، هر گلخانه برای یک محصول و یا تعدادی محصول مشابه با نیاز­های یکسان در نظر گرفته می‌شود.انواع روش های آبیاری به طور خلاصه به شرح زیر است.
آبیاری سطحی(ثقلی) سیستم های آبیاری سطحی راندمان پایینی داشته و اتلاف آب در آن بالا است.در عین حال باعث شستشوی املاح افزایش رشد علف های هرز و بروز انواع بیماری های قارچی و انگلی و پوسیدگی می شود.این سیستم ها به صورت آبیاری کرتی و نواری اجرا می گردد.
آبیاری تحت فشار
1- آبیاری بارانی :هدف از آبیاری بارانی توزیع یکنواخت آب برای تمام گیاهان و کاهش دمای محیط و افزایش رطوبت است.راندمان مصرف آب 75در صد است.هزینه اولیه زیاد از معایب این سیستم است.
2- آبیاری قطره ای :در این روش آب،کودهای شیمیاییو سایر مواد مورد نیاز گیاه به صورت محلول توسط قطره چکان های نصب شده روی لوله های جانبی در اختیار گیاه قرار می گیرد.راندمان مصرف آب 90 در صد است و چون قطره چکان ها در کنار بوته یا ساقه گیاه قرار می گیرند امکان رشد و توسعه علف های هرز از بین می رود.

گاز کربنیک در گلخانه­ها

کاربرد Co2 تقریباً معادل استفاده از مواد غذایی، کاربرد پیدا کرده است. در کشور ما که گیاهان از لحاظ نوری در وضعیت مناسبی قرار دارند می‌توان با بالا بردن مصرف Co2 راندمان محصول را نیز بالاتر برد.وجود Co2برای انجام عمل فتوسنتز ضروری است. این واکنش شیمیایی منجر به تولید محصول سبز می­شود . در این واکنشCo2 عامل بسیار مهمی تلقی می­شود.سالهای زیادی است که به منابع غنی سازی دی اکسید کربن در گلخانه ها، برای افزایش رشد و تولید گیاهان پی برده شده است. دی اکسید کربن یکی از ضروری ترین اجزاء فتوسنتز می باشد.فتوسنتز یک فرآیند شیمیایی است که انرژی نور خورشید را برای تبدیل دی اکسید کربن و آب به مواد قندی در گیاهان سبز مورد استفاده قرار می دهد؛ سپس این مواد قندی در خلال تنفس گیاه برای رشد آن مورد استفاده قرار می گیرند. اختلاف بین نرخ فتوسنتز و تنفس، مبنایی برای میزان انباشتگی ماده خشک در گیاهان می باشد. در تولید گلخانه ای، هدف همه پرورش دهندگان، افزایش ماده خشک و بهینه سازی اقتصادی محصولات می باشد. دی اکسید کربن با توجه به بهبود رشد گیاهان، باروری محصولات راافزایش می دهد. بعضی از مواردی که باروری محصولات به وسیله غنی سازی دی اکسید کربن افزایش داده می شود عبارتند از : گلدهی قبل از موعد ،بازده میوه دهی بالاتر،کاهش جوانه های ناقص در گلها،بهبود استحکام ساقه گیاه و اندازة گل.بنابراین پرورش دهندگان گل و گیاه باید دی اکسید کربن را به عنوان یک مادة مغذی در نظر بگیرند.

زهکشی گلخانه

از موارد مهمی که در احداث یک گلخانه توجه به زهکشی گلخانه است . در مناطقی با زمینهای دارای بافت سخت و با لایه تحت الارض غیر قابل نفوذ با قرار دادن لوله های سفالی منفذ دار زیربسترها و یا به طرق ابتکاری دیگر تمهیدات لازم را در جهت بهبود زهکشی می اندیشند

بادکشن

در مناطق باد خیز ردیفی از درختان و یا یک مانع طبیعی مثل تپه برای کاهش خسارت باد استفاده می شود . حداقل فاصله درختان از گلخانه در شرق و غرب بایستی حدود 5/2 برابر ارتفاع درختان باشد . این فاصله در قسمت جنوبی بیش از یک ارتفاع درختان است .

انواع پوششهای گلخانه ای

شیشه

تا قبل از سال 1950 فقط گلخانه های شیشه ای وجود داشت امروزه این گلخانه هاپرهزینه ترین نوع گلخانه محسوب می گردد .چون مصرف سوخت در این گلخانه ها بالاست ، نیاز به اسکلت های محکم دارند . بسته به پهنای گلخانه از اسکلتهای مختلفی می توان برای بنای آن استفاده نمود . در پهنای کمتر از 6 متر اسکلت چوبی بدون نیاز به ستونهای میانی قابل استفاده است . برای گلخانه هایی با پهنای تا حدود 12 متر اسکلت لوله ای بدون نیاز به ستون های عمودی وسط قابل کاربرد هستند ولی بایستی برای استحکام به قاب پنجره ها متصل شوند .
پوششهای پلاستیکی
پوششهای پلاستیکی می تواند از جنس پلی استر ، پلیوینل کلراید (P.V.C) پلی وینل فلوراید(P.V.F) باشد . از مزایای این پوششها عدم نیاز به اسکلتهای سنگین وکاهش هزینه گرم کردن تا حدود 40% نسبت به گلخانه های
شیشه ای یک لایه است . امروزه گلخانه های پلاستیکی درصد بالایی از گلخانه های دنیا را به خود اختصاص می دهند . ولی در اروپای شرقی محبوبیت چندانی ندارد .عیب پوششهای پلاستیکی دوام کم آنهاست چرا که اشعه ماورای بنفش خورشید باعث شکنندگی و تیرگی پلاستیک می شود . اغلب پوششهای پلاستیکی از نوع پلیاتیلن بوده که معمولاً به ماده مفاوم کننده در مقابل UV( اشعه ماورای بنفش ) آمیخته شده اند که در این صورت طول عمر آنها تا حدود 3 سال قابل افزایش است . همچنین عیب دیگر این پوششها این است که در زمستان اگر هوای گلخانه سردتر بوده و با برخورد هوای مرطوب داخل گلخانه قطرات بخار آب بر روی آنها تشکژل می گردد که با پیوستن به هم بزرگ شده و با چکیدن قطرات بر سطح برگها باعث بالا رفتن رطوبت سطح برگ و ایجاد بیماری های قارچی می گردند و از طرفی با ریزش قطرات بر کف گلخانه ها باعث افزایش رطوبت بسترخاکها و کاهش میزان اکسیژن خاک می شوند . که تداوم این امر می تواند منجر به کاهش جذب عناصر غذایی و کاهش رشد عمومی گیاه شود . راه حل این مشکل استفاده از اسپری محلول مواد شوینده در آب است که بر روی سطح داخلی پوشش می پاشند که البته این مواد خیلی زود پاک می شوند . حسن این کار جلوگیری از بزرگ شدن قطرات است . امروزه در کشورهای پیشرفته پلی اتیلن و سایر پوششهای پلاستیک را به مواد نگهدارنده نور مادون قرمز (IR) آمیخته می کنند که تلفات دمای گلخانه را در شب 15 تا 25 درصد کاهش می دهند .
PVF نیز یکنوع پوشش پلاستیکی جدید است که تا ده سال دوام داشته و واکنش آن نسبت به نور و قیمت آن تقریباً معادل شیشه است . پوششهای دوبل پلاستیکی نیز کاهش هزینه سوخت تا یک سوم نقش موثری دارند . انجام پوششهای دولایه در اسکلت های سوله ای که ستون کمتری دارند راحت تر است . فاصله بین دولایه پایینی از 10-25/1 سانتی متر کمتر یا بیشتر نباشد.گلخانه های نیمه استوانه ای برای پوششهای دولایه ای مناسب می باشند .میزان کشیدگی پلاستیک بسیار مهم است . هنگامی که در یک روز سرد نصب شود می بایست آن را محکم کشید و در روز گرم کمتر کشیده شود با در هوای سرد منقبض و پاره نگردد . امروزه اکثر گلخانه های جدید در آمریکا چه به صورت دایم و یا موقت با پوششهای پلاستیکی ساخته می شوند.

سکوها و بسترهای کشت

سکو بخشی از فضای گلخانه است جایگاهی است برای قرار گرفتن گلدان ها یا کشت گیاهان در بستر های بالا تر از سطح زمین همانگونه که از نام آن پیدا است ، سکوها همواره در سطحی بالاتر از کف گلخانه ها قرار می گیرند . این عمل ضمن جلوگیری از گسترش عوامل آلوده کننده و بیماری زای گیاهی به تهویه بهتر و گرم شدن زودتر بستر کمک می کند . انتخاب شکل سکوها و مواد سازنده آنها به نوع گیاه ، گلخانه و سلیقه سازنده بستگی دارد . به طور کلی ویژگی های یک سکوی خوب عبارت است از:
الف _ از زهکشی مطلوبی برخوردار باشند .
ب_ پهنای آن طوری باشد که کارگران به آسانی به مرکز سکو دسترسی داشته باشند .
ج_ طوری نصب شده باشد که حداکثر نور را جذب کنند .
کارکردن با سکوها برای قرار دادن گلدان ها به کارگران این امکان را می دهد که بدون خم شدن کار خود را انجام دهند در صورتی که سکوها برای کشت گیاهان استفاده بهتر است 30-15 سانتیمتر عمق داشته و از زهکشی مناسبی برخوردار باشد . ارتفاع سکوها از سطح زمین می بایست به گونه ای باشد که اقدامات داشت با تسلط کارگر بر محصول امکانپذیر باشد که این امر به نوع محصول بستگی دارد . سکوها را می توان از جنس آلومینیوم ، ایرانیت ، الوار چوبی و یا مواد بتنی ساخت . آلومینیوم عمری طولانی دارد ولی گران قیمت است و چوب ارزان بوده ولی عمر کوتاهی دارد و احتمال پوسیدگی آن نیز زیاد است و همچنین عوامل بیماری زا نیز در آن نفوذ می کنند .
نحوه قرار گرفتن سکوها
بایستی سکوها را طوری نصب نمود که از حداکثر فضای گلخانه ای برای پرورش گیاهان استفاده شود . تعداد و عرض راهروها بستگی به نحوه استفاده از آنها و نوع محصول دارد .
ارتفاع سکوهای کشت 90-80 سانتیمتر است . پهنای سکوهای مجاور دیواره ها حدود 90سانتیمتر و پهنای سکوهای میانی که از دو طرف قابل دسترسی است حداکثر میبایست 180 سانتی متر باشد . سکوهای کشت گیاهان گلدانی نبایست دیواره داشته باشد و کف سکوها تا حد ممکن بایستی منفذدار باشد . تخته های چوبی سوراخدار به همراه تورسیمی محکم برای ساختن کف سکوها مناسبند .
در روش نوین به منظور استفاده موثر از حداکثر فضای گلخانه از سکوی متحرک استفاده می کنند . این سیستم فضای تولید را تا بیش از 90% مساحت گلخانه افزایش می دهد . راهروها توسط سکوهای متحرک اشغال شده که با حرکت سکو راهرو از یک سمت باز می شود و از طرف دیگر بسته می شود .
سکوها و بسترهای زمینی گلهای بریده
گلهای بریده را در شرایط گلخانه ای به هر دو شکل بسترهای سکوئی و زمینی کشت می کنند . گیاهانی مثل گل داوودی و میمون را می توان بر روی سکوها کشت نمود . ولی این سکوها بایستی نزدیک زمین قرار گیرند تا عملیات حذف جوانه ها ، محلول پاشی و برداشت امکان پذیر باشد ، میخک را نیز به علت حساسیت به بیماری پژمردگی باکتریایی برروی سکوهای کوتاه پرورش می دهند .
ضد عفونی کردن خاک سکوها راحت تر و موفقیت آمیز تر از بسترهای زمینی است . بسترهای زمینی باید به گونه ای باشند که خاک اطراف ریشه را از قسمتهای دیگر مجزا کنند . بتون برای بسترهای زمینی مناسب است .

تجهیزات و ادوات مورد نیاز در گلخانه ها

از تجهیزات و ادوات مورد نیاز گلخانه میتوان به سیستم گرمایشی, سرمایشی, ژنراتور و....... اشاره نمود.
الف- انواع سیستم گرمایشی:
1-سیستم مرکزی:سیستم شوفاژ(برای گلخانه های بالای 4/.هکتار) در این سیستم از بخار آب یا آب داغ استفاده می شود.
2-سیستم موضعی: بخ